Dlaczego „Podróże między historią a współczesnością”.

Zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju istnieje potrzeba w wymiarze lokalnym gminy Besko (na przykładzie Snina Słowacja) wytworzenia atrakcji turystycznej, która naturalnie wynika i wiąże się zarówno z historią jak i wspaniałymi i unikalnymi walorami przyrodniczymi gminy, z których główną jest regresyjny przełom rzeki Wisłok, w tym znajdujący się w samym Besku Jar Wisłoka. Stanowiący atrakcję geologiczną w skali światowej przełom Wisłoka wiąże się z wakacyjnymi pobytami nad Wisłokiem kardynała Karola Wojtyły, dla którego cały ten rejon, określany mianem Przełomów Wisłoka – podkreślając fakt, że atrakcyjny turystycznie, jednolity obszar obejmuje kilkaset kilometrów kwadratowych od południowej granicy państwa w gminie Jaśliska na południu, po Besko na północy, Bukowsko na wschodzie i Rymanów na zachodzie – był ulubionym miejscem aktywnego wypoczynku pod namiotem, wypełnionego również poważną refleksją nad kondycją człowieka i świata.
Idea wytworzenia w oparciu o niezwykłe bogactwo kulturowe i przyrodnicze jedynego w swoim rodzaju zagłębia turystycznego – z racji położenia i pokrewieństwa losów historycznych i walorów przyrodniczych – atrakcyjnego również dla mieszkańców Słowacji – przede wszystkim Kraju Presovskiego – została potwierdzona zawarciem przez lokalne gminy (Besko, Bukowsko, Jaśliska, Rymanów i Zarszyn) i wiodące podmioty turystyczne Porozumienia pod nazwą Zagłębie Ambitnej Turystyki.
Położone na peryferiach szlaków przemysłu turystycznego ZAT ma być mekką turystyki kwalifikowanej: pieszej, rowerowej, narciarskiej, konnej oraz krajoznawstwa w rozumieniu poznawania bogatej historii, kultury i przyrody. Produkty mają być skierowane w równy sposób dla przyjezdnych jak i mieszkańców.

Zagadnienie tworzenia zagłębia turystycznego poprzez rozwój wspólnych produktów i tzw. sieciowania w rejonach oddalonych o niskich dochodach dotyczy Beskidu Niskiego w Polsce i niemal całego Kraju Presovskiego na Słowacji (za wyjątkiem Tatr Wysokich) i jest głównym wyzwaniem cywilizacyjnym gdyż to turystyka jest w tych rejonach jedynym możliwym sposobem na wzrost gospodarczy. Swoistymi sprężynami rozwoju turystyki na obszarze projektu może stać się istniejąca moda na turystykę rowerową – która jest dobrze rozwinięta w rejonie Sniny i całej Laboreckiej Vrchovinie – oraz coraz powszechniejsze zainteresowanie historią, w tym rekonstrukcjami historycznymi.

Z kolei obszar Beskidu Niskiego posiada wyjątkowe predyspozycje do turystyki rowerowej odizolowanej od ruchu samochodowego ale nie jest ona rozwinięta między innymi z powodu braku faktycznie przydatnej i zawierającej komplet informacji mapy krajoznawczej, uwzględniającej rzeczywiście możliwe przebiegi wycieczek czy wypraw rowerowych (uwzględniających obszar Laboreckiej Vrchoviny w okolicach Kalinova i Medzialaborec) wraz z informacją o historii obszarów objętych mapą.

Kolejną słabą stroną „ambitnego krajoznawstwa” jest brak stałych wydarzeń turystycznych, które mogłyby przyciągać nowych gości. Rekonstrukcja bitwy pod Mymoniem – jednej z setek bitew słynnej operacji gorlickiej z I wojny światowej – połączona z wielkimi manewrami rowerowymi jest sposobem na zaistnienie Beska i Przełomów Wisłoka na mapie turystycznej Europy zaś towarzyszące Projektowi spotkania dzieci i młodzieży oraz wizyty i rewizyty grup rekonstrukcyjnych oraz turystów, zaproszonych gości, dziennikarzy i relacje telewizyjne są sposobem na utrwalenie i promocję dokonań Projektu. Wszystko w atmosferze renesansu zainteresowania militariami i powrotu mody na patriotyzm.

Głównym uzasadnieniem Projektu jest więc fakt, że obszar którego dotyczy (i cały region geograficzny po obu stronach granicy) posiada walory zarówno przyrodnicze jak i kulturowe, głównie historyczne, stwarzające szansę na rozwój ambitnej, kwalifikowanej turystyki – dzięki tym walorom oraz celom szczegółowym naszego Projektu, których realizacja w terenie Projektu będzie stanowić przykład dla całego regionu polsko-słowackiego pogranicza.

Cele ogólne projektu

Celem ogólnym Projektu jest utworzenie, promocja i długotrwałe użytkowanie nowych i rozwijanie istniejących atrakcji turystycznych w oparciu o walory przyrodnicze Przełomów Wisłoka, bogatą historię i dorobek kulturowy, na podstawie doświadczeń słowackich z rejonu Sniny. Planowane przeprowadzenie rekonstrukcji bitwy z I wojny światowej w Mymoniu w połączeniu z wielkimi manewrami rowerowymi, w których udział będzie mógł wziąć każdy, łącznie z konkurencją rodzinną ma służyć upowszechnieniu świadomości, że ważne wydarzenia historyczne działy się tuż obok nas. Wydarzenie to ma być atrakcyjne również dla lokalnych mieszkańców i ma – przez swoją spektakularność – łatwo poddawać się promocji w telewizji, na stronach internetowych partnerów i generalnie w przestrzeni reklamowej branży turystycznej. Zaś komercjalizacja dziedzictwa pośrednio przez turystykę (gdy komercjalizacja bezpośrednia jest ograniczona) stanowi jedyną długoterminową gwarancję przetrwania dziedzictwa.

Z kolei wielkie manewry rowerowe mają przyczynić się do kształtowania obywatelskiej postawy patriotycznej w oparciu o ideały kultury fizycznej oraz pełnej szacunku relacji do przyrody, z której korzystamy. Ruch turystyki kwalifikowanej najlepiej chroni obszary leśne przed agresywnymi rajdami motocyklistów i quadowców, co stanowi poważny i w praktyce nierozwiązany problem w całym obszarze pogranicza.
Przygotowanie specjalistycznej mapy krajoznawczej dla krajoznawczej turystyki rowerowej, która w wersji aplikacji na smartfon będzie zawierać ogromny zasób informacji historycznej, etnograficznej, kulturowej oraz historycznej umożliwi nie tylko faktyczne promowanie turystyki rowerowej w Zagłębiu Ambitnej Turystyki dla odwiedzających ale sukces już prowadzonego programu szkolnej kultury fizycznej pod nazwą Rowerowy Dzień.

W okresie kilku lat uczniowie szkół z gmin ZAT ale i innych będą dzięki przygotowanej mapie posiadać wiedzę krajoznawczą o swoim miejscu zamieszkania i okolicy co najlepiej chroni dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe. Polsko-słowackie wspólne pobyty dzieci i młodzieży, partnerów Projektu, dziennikarzy i mediów uatrakcyjnią Projekt i zwiększą szansę na promocję kwalifikowanej turystyki na obszarze Projektu.

Najważniejsze akcenty projektu

* rekonstrukcja bitwy w Mymoniu z I wojny światowej jako atrakcji turystycznej – przyciągnie na drugi majowy weekend dużą część środowiska rekonstrukcji historycznych z Polski i Słowacji, turystów w ogóle – z różnych grup: gości pobliskiego Rymanowa i Iwonicza, agroturystyk i pensjonatów ZAT, rowerzystów ale i mieszkańców wszystkich gmin ZAT (Besko leży pośrodku i jest łatwo dostępne komunikacyjnie), szczególnie Beska; będzie świetną okazją do produkcji i emisji filmu telewizyjnego na temat rekonstrukcji ale i całego ZAT;

** wydanie i dystrybucja mapy krajoznawczo-historycznej z uwzględniem specyfiki rowerowej z bogatą warstwą informacji historycznych i przyrodniczych na temat Zagłębia Ambitnej Turystyki oraz przeprowadzenie manewrów terenowych na rowerach – docelowo stałej imprezy cyklicznej – umożliwi praktyczną promocję regionu, również na Słowacji i w całej Polsce – pod kątem ambitnego, rowerowego krajoznawstwa w terenach wolnych od ruchu samochodowego; będzie też zasobem uporządkowanej informacji przyrodniczo-kulturowej, który będzie długoterminowo uzupełniany (w wersji elektronicznej – bez ograniczeń ilościowych);

*** polsko-słowacka wymiana dzieci, młodzieży pod kątem kultury fizycznej i krajoznawstwa w celu tworzenia trwałych więzi oraz dorosłych zajmujących się hobby historyczno-rekonstrukcyjnym i turystyką kwalifikowaną będzie tworzyć przyszłych liderów dbałości o dziedzictwo przyrodnicze i kulturowe oraz zwyczajny popyt na usługi turystyczne będący niezbędnym warunkiem autonomii finansowej działania; ma też podnieść atrakcyjność Projektu dla partnerów i mieszkańców tak aby mogli wynieść wymierne korzyści i umiejętności z uczestnictwa;

Grupy docelowe

– Dzieci i młodzież szkolna Słowacji i Polski: w 2019 roku i później corocznie wspólny pobyt 100 dzieci i młodzieży szkolnej, po 50 uczniów z Polski i Słowacji na obozie narciarskim w marcu, połączony ze zwiedzaniem i zajęciami w GOK w Besku ma zaowocować zainteresowaniem dzieci i rodziców krajoznawstwem i turystyką kwalifikowaną, ma podnieść poziom ich wiedzy, wykreować liderów na przyszłość i trwałe więzi przyjaźni i zwyczaj podejmowania wspólnych działań, również w biznesie turystycznym;

– Mieszkańcy mają mieć szansę uwierzyć, że ich mała ojczyzna jest atrakcyjna i dla nich i dla ich przyjaciół ze Słowacji, dla turystów, rekonstruktorów historycznych. Ma poprawić się ich jakość życia. Niektórzy mogą podjąć próbę rozpoczęcia i/lub rozwoju biznesu turystycznego.

– Turyści ze szczególnym uwzględnieniem turystów rowerowych mają stopniowo redefiniować swoją opinię o Przełomach Wisłoka i uwierzyć, że to jest miejsce nie tylko atrakcyjne potencjalnie ale i przygotowane do obsługi ruchu turystycznego.

– Osoby z hobby historycznym mają mieć okazję do cyklicznych spotkań i zdobycia trwałego mecenatu nad swoimi przedsięwzięciami utrwalającymi i upowszechniającymi historię – przez ich „turystyczną komercjalizację”.

– Dziennikarze i ludzie mediów wpływający na opinię w obszarze atrakcyjności turystycznej mają zostać przekonani, że Przełomy Wisłoka i rejon Sniny na Słowacji to dobry wybór dla turystów, szczególnie poszukujących aktywnego i ambitnego wypoczynku.

Informacje praktyczne

Realizacja przedsięwzięcia w praktyce będzie wymagała zaangażowania lokalnej społeczności. Dotyczy to nie tylko organizacji konferencji otwierającej i zamykającej przedsięwzięcie – siłą rzeczy spotkania powinny się odbyć tutaj w terenie a nie „gdzieś w mieście” a szczególnie spotkanie po rekonstrukcji bitwy pod Mymoniem po prostu musi mieć charakter ogólnie dostępnego i przygotowanego dla 200 – 300 osób (niezależnie od budżetu, który udało się obronić w samym wniosku o dofinansowanie) ale także specjalistycznych prac związanych z przygotowaniem naprawdę dokładnej, prawdziwej mapy etnograficznej terenu Zagłębia Ambitnej Turystyki i aplikacji na smartfon oraz wydruku porządnej, trwałej, składanej, foliowanej mapy w profesjonalnej drukarni.
Wcześniej musimy przygotować odpowiedni wkład rzeczywistych „śladów” różnych tras, co jak sądzę powinni wykonać miejscowi rowerzyści, przewodnicy i narciarze. Nie wyobrażam sobie również manewrów rowerowych w konwencji zespołowej i rodzinnej obsłużonych od strony zabezpieczenia logistycznego, medycznego i sędziowania, które nie byłyby zorganizowane przez lokalnych fachowców – bo takich tutaj mamy. W końcu chodzi przecież także o aktywizację miejscowych a nie tylko o atrakcje dla przyjezdnych.

W kwestii samej rekonstrukcji bitwy – tutaj musimy rozejrzeć się szerzej. Siłą rzeczy na Słowacji gdyż partnerami przedsięwzięcia są Klub Vojenskej Historie a strelecky klub Hodosik oraz Detska Organizacia Fenix ze Sniny ale i wśród lokalnych i regionalnych rekonstruktorów. Wszystko wreszcie musi pokazać lokalna telewizja (albo regionalna) a będące integralną częścią „Podróży między historią a współczesnością” wymiany polsko-słowackie dzieci i młodzieży oraz grup rekonstrukcyjnych też będą mieć swoją bazę tutaj, w Beskidzie Niskim a nie gdzieś na Podhalu czy w Sudetach.

Dlatego bardzo prosimy miejscowe środowisko o śledzenie tematu zarówno w Urzędzie Gminy jak i na stronie www.PrzełomyWisłoka.pl i koniecznie telefonowanie tak aby informacje o zapytaniach ofertowych i przetargach na pewno do was trafiły.

Czekamy też na pomysły – jak utrwalić w praktyce dorobek „projektu” (poza obowiązkowymi tablicami informacyjnymi czy filmem) w zwyczajowych, powtarzanych później cyklicznie imprezach, które mają żyć swoim życiem. Bez kroplówki z finansów publicznych.

A mapka znajdująca się na stronie jest takim roboczym przybliżeniem tej prawdziwej mapy – używamy jej w komunikacji dotyczącej określenia zbioru około 50 marszrut rowerowo-skiturowo-pieszych, które zostaną ujęte w tej docelowej Mapie.